Kamantoo: Waligimsim din be labiteei balibu ni. - Dagbani Wikipedia


Article Images

Lahabali din nyahi Lahabali din pahi

Kuligu 10:

[[File:Grape tomatoes on the vine at Ljubljana Central Market.JPG|thumb|right|Grape tomatoes on the vine for sale at a market]]

<ref>Naden, Tony. 2014. [https://www.webonary.org/dagbani/download/ ''Dagbani dictionary'']. Webonary.</ref>

== Taaarihi ==

[[File:Naturalis Biodiversity Center - Solanum lycopersicum var. lycopersicum - old tomato herbarium sheet.jpg|thumb|upright|''Solanum lycopersicum var. lycopersicum'': the oldest surviving tomato fruit and leaves. Page from the ''[[En Tibi Herbarium]]'', 1558. Naturalis Leiden.]]

Kamantoonsi nyɛbila din nye, ''Solanum pimpinellifolium'', chaŋ mi ti yina South America.<ref name=smithsonian>{{cite magazine|title=Why Is This Wild, Pea-Sized Tomato So Important?|url=https://www.smithsonianmag.com/travel/why-wild-tiny-pimp-tomato-so-important-180955911|last=Estabrook|first=Barry|date=22 July 2015|magazine=Smithsonian Journeys Quarterly|access-date=13 January 2020}}</ref> Lala kamantoon balli ŋɔ daa nyɛla din barilim mini paya saɣi.<ref name=smithsonian/> Tuuli shɛhirili din wuhiri kamantoonsi zaŋ ku bukaata yiŋ nyɛla din tabi Aztecs nima mini ninvuɣu shɛb’ ban be "Mesoamerica", ban daa nye ban zaŋli duɣira. Spain niriba n-daa nye ban tooi zaŋ kamantoonsi wuhi Europe nima, din daa niŋ ka ban pun mali duɣiri bɛ bindira. France, Italy ni northern Europe, kamantoonsi daa na nyɛla bɛ ni sari shɛli nachiinsi zuɣu. Zlisiɣu daa na beni zaŋ chaŋ di bindiri tali polo ka dama botanists daa lihili ka di nyɛla “nightshade”, din tabi pɔizin tia, belladonna.<ref name=eb/> Ŋɔ daa nyɛla lahabali din ʒiɛ ka di nyɛla kamantoonsi puuni kom din nye acid la mini “pewter” yi gabi taba.<ref>{{Cite web|url=https://www.smithsonianmag.com/arts-culture/why-the-tomato-was-feared-in-europe-for-more-than-200-years-863735/|title=Why the Tomato Was Feared in Europe for More Than 200 Years|first=K. Annabelle|last=Smith|website=Smithsonian Magazine}}</ref> Di vari mini di wala nyɛla din mali “tomatine”, ka di yi galisi di ni tooi mali barina. Amaa, kamantoonsi din mooi dii ka “tomatine” ŋɔ pam n'ti paai din bi mooi.<ref name="Mcgee-NYT" />

== Kɔbu ==

Line 83 ⟶ 88:

Kamantoo din na bi mooi nyɛla binshɛli bɛ ni tooi mali niŋdi piɛɣu ni ka di mooi.<ref>{{cite web|url=http://www.cpma.ca/en/about/areas-of-focus/vegetables#Tomato |title=Vegetables |publisher=Canadian Produce Marketing Association |work=Canadian Produce Marketing Association Website |access-date=18 February 2013 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20130405083130/http://www.cpma.ca/en/about/areas-of-focus/vegetables |archive-date=5 April 2013 }}</ref>

== Anfooninima ==