उत्तरपूर्वी भारत - विकिपिडिया

Article Images

पूर्वोत्तर भारत , भारतको सुदुर पूर्वीय क्षेत्रहरूको तर्फ सङ्केत गर्दछ जसमी एक साथ जोडिएको सात दिदि-बहिनीहरुको नामबाटी प्रसिद्ध राज्य, सिक्किम रे उत्तरी बङ्गालको केही भाग (दार्जिलिंग, जलपाईगुडी रे कूच बिहार जिल्ला) शामिल छं। पूर्वोत्तर भारत सांस्कृतिक दृष्टिबाटी भारतको अन्य राज्यहरू भन्दा भिन्न छ। भाषाको दृष्टिबाटी यो क्षेत्र तिब्बती-बर्मी भाषाहरूको धेरै प्रचलनको कारण अलगबाटी पहचानिन्छ। यस क्षेत्रमी उ दृढ जातीय संस्कृति व्याप्त छ जुन संस्कृतिकरणको प्रभावबाटी बची रह गई थियो। यसमी विशिष्ट श्रेणीको मान्यता प्राप्त आठ राज्य पनि छं । यी आठ राज्यहरूको आर्थिक रे सामाजिक विकासको लागि १९७१ मी नर्थ ईस्टर्न काउन्सिल (NEC)^[१] को गठन एक केन्द्रीय संस्थाको रूपमी गरिएको थियो, नर्थ ईस्टर्न डेवेलपमाट फाइनहरूस कारपोरेशन लिमिटेड (NEDFi)^[२] को गठन ९ अगस्ट १९९५ लाई गरिएको थियो रे उत्तरपूर्वीय क्षेत्र विकास मन्त्रालय (DoNER)^[३]^[४] को गठन सेप्टेम्बर २००१ मी गरिएको थियो।

उत्तरपूर्वीय राज्यहरूमी सिक्किम १९४७ मी एक भारतीय संरक्षित राज्य रे १९७५ मी एक पूर्ण राज्य बन्यो । पश्चिम बङ्गालमी स्थित सिलीगुडी करिडोर जसको औसत चौडाई २१ किलोमीटर देखी ४० किलोमीटरको बीच छ, उत्तरपूर्वीय क्षेत्रलाई मुख्य भारतीय भू-भागबाट जोड्दछ। यसको सीमानाको २००० किलोमीटर भन्दा पनि धेरै क्षेत्र अन्य देशहरू : नेपाल, चीन, भुटान, बर्मा रे बङ्गलादेशसँग जोडिएको छ।

असममा बाइहाटा गरियालीको नजीकै मदन कामदेवमी एक क्रूर सिंह उत्खनन भएको छ जुन शक्तिशाली कामरूप-पालसको प्रतिनिधित्व छ (सी. 9 वीं-10 औँ शताब्दी ई.)

१९५०को दशकमी असमरा राज्यको नक्सा

भारतको स्वतन्त्रता पछि ब्रिटिश भारतको उत्तरपूर्वीय क्षेत्रलाई असमलाई एकल राज्यको अन्तर्गत वर्गीकृत गरियो। पछि स्वतन्त्र त्रिपुरा कमेटी जस्ता धेरै स्वतन्त्रता आन्दोलन समस्त उत्तरपूर्वीय राज्यहरूलाई असमको अन्तर्गत समूहीकृत गरेको विरोधमा चलाईएको थियो। १९६०-७० को दशकमी नागाल्यान्ड, मेघालय र मिजोरम राज्यहरूको गठन गरिएयो। असमको राजधानी शिलंगबाटी दिसपुर विस्थापित गररियो, जुन अब गुवाहाटीको एक भाग हो। शिलंग मेघालयको राजधानी बन्यो. यी सबै राज्यहरूको साथ यिनको अनौठो संस्कृति र इतिहास जोडिएको छ। यस मध्ये अधिकांश क्षेत्र ब्रिटिश राजको समयमी भारतको मुख्यधारामी शामिल गरिएको थियो जब ब्रिटिश औपनिवेशिक अधिकारिहरूले पारंपरिक अलग अलग सीमानाहरू भएका राज्यहरूलाई आफ्नो क्षेत्र र बाह्य शक्तिहरूको बीच एक मध्यवर्ती क्षेत्र बनाउनको लागि जोड दिए (जस्तै: उत्तरपूर्वमी असम, मणिपुर र त्रिपुरा र उत्तरपश्चिममी बलुचिस्तान तथा उत्तर पश्चिम सीमान्त प्रदेश). १९४७ मी स्वतन्त्रता पछि भारतीय राज्यहरू र राजनीतिक प्रणालिहरूको विस्तार एक चुनौती रहेको छ।^[५]

अरुणांचल प्रदेशको अधिकांश भागमी चीन आफ्नो दावा गर्दछ।^{[citation needed]} १९६२मी भए भारत-चीन युद्धको कारण चीन-भारत सम्बन्धोंमी तिक्तता आयो। युद्धको कारणलाई लिएर अब पनि भारत र चीन दुइटै पक्षहरूको स्त्रोतहरूमी विवाद छ। १९६२ मी युद्धको दौरान, पीआरसी (PRC)ले १९५४ मी भारतद्वारा बनाईएका एनइएफए (NEFA) (उत्तर-पूर्वीय सीमांत संस्था)को अधिकांश भागमी कब्जा गर्यो। तर पनि, शीघ्र नैं चीनले स्वयं नैं जीतको घोषणा गर्यो र यू.एन. (U.N.)मी सोभियत संघको वीटोको कारण मैकमोहन लाईनसम्म फिर्ता गयो र १९६३ मी युद्धका समयमी बन्दी बनाएको कैदिहरूलाई पनि छोडिदियो।

यो क्षेत्र आफ्नो अनौठो संस्कृति, हस्तकला, मार्शल आर्ट र प्राकृतिक सुन्दरताका लागि जानिन्छ। यस क्षेत्रको समस्याहरूमा विद्रोह, बेरोजगारी, मादक पदार्थहरूको सेवन र आधारभूत सुविधाहरूको अभाव हो। १९९० को दशकमी आर्थिक उदारीकरणको सुरुवातबाटी नैं अध्ययनहरूका माध्यमबाटी यो प्रकट भएको छ कि विकासका मामिलामी यो क्षेत्र अन्य क्षेत्रहरूको तुलनामी पछाडी परेको छ।

सिक्किमबाटी हिमालयको दृश्य.

उत्तरपूर्वीय भारतको जलवायु मुख्यतः नम अर्ध-ऊष्णकटिबंधीय छ र ग्रीष्मकाल गर्म अनि उमस भरा हुन्छ तथा अत्यधिक वर्षा हुन्छ र हल्का ठण्ड पड्दछ। भारतको पश्चिमी तटको साथ साथ, यस क्षेत्रमी पनि भारतीय उपमहाद्वीपको केही बचेको वर्षा वन स्थित छं. अरुणांचल प्रदेश र सिक्किम राज्यहरूको पर्वतीय जलवायु ठण्डी हिमाच्छादित सर्दिहरूको साथ हल्का गर्म छ।

नागाल्यान्डको नागा किशोरी

बेलायती साम्राज्यवादको परिणामस्वरूप उत्तरपूर्वी राज्यहरूको पृथकताबाद त्यसै बेला देखी शुरू भएको थियो जब यस क्षेत्रलाई आफ्नो पारंपरिक व्यवसायिक भागीदारहरू (भुटान, म्यांमार र भारत-चीन)बाटी अलग गरिन लागेको थियो।^[६] १९४७ मी भारतीय स्वतन्त्रता र विभाजनले यस एकाकी क्षेत्रलाई भंग गर्दै यसलाई एक स्थल सीमाना क्षेत्र बनाई दियो जो ढिलो गरी जनकारी भयो, तर अहिलेसम्म यसमी अध्ययन गर्न सकिएको छैन।^[७] शीघ्र नैं यो मुख्याधाराको भारतको लागि एक आबद्ध बजार बन्यो.^[८]

उत्तरपूर्वीय राज्यहरूमी मतदाताहरूको तुलनात्मक प्रतिशत कम छ (भारतको कुल जनसङ्ख्याको ३.८ प्रतिशत) यस लागि तिनलाई लोक सभाको कुल ५४३ स्थानहरू मध्येबाटी मात्र २५ स्थानहरू (कुल सीटहरूको ४.६ प्रतिशत) नैं बाडिएको छ।

उत्तरपूर्वीय राज्य धेरै जातीय समूहहरूको गृहभूमि छन् जुन स्व-रक्षणमी लागेका छन।^{[dubious – discuss]}^{[citation needed]} हालको समयमी, यसमध्ये केही संघर्षहरूले हिंसक रूपले लियो जसको फलस्वरूप उल्फा (ULFA), एनएलएफटी^[९] (NLFT), एनडीएफबी^[१०] (NDFB) र एनएससीएन^[११] (NSCN) जस्ता सशस्त्र विद्रोही समूहहरूको प्रसार हुन थाल्यो। १९६२ को भारत-चीन युद्धको शीघ्र पछि नैं र विशेष रूपबाट क्षेत्रमी विद्रोह उठे पछी, यहाँ नियमहरूमी सुरक्षा प्रभाव बढाईएको।^[१२]
केहि समयदेखी यस क्षेत्रको नियम निर्माताहरू र अर्थशास्त्रिहरूको बीच यस तथ्यलाई व्यापक स्तरमी मान्यता दिईएको छ कि उत्तरपूर्वीय क्षेत्रको विकासमी अवरोधको प्रमुख कारण यसको भौगोलिक अवस्थिति हो।^[१३] भूमण्डलीकरण आएको फलस्वरूप विक्षेत्रीकरण र सीमाना रहित विश्वको धारणाको प्रसार भएको छ जसलाई प्रायः आर्थिक एकीकरणको साथ जोडिन्छ। यसको सीमानाको ९८ प्रतिशत भाग चीन, म्यांमार, भुटान, बङ्गलादेश र नेपालको साथ भएको कारण भूमण्डलीकरणको युगमी उत्तरपूर्वीय भारतमी विकासकहरू सम्भावनाहरू धेरै छं।^[१४] परिणामस्वरूप, बुद्धिजीविहरू र राजनीतिज्ञहरूको बीच एक नयाँ नीति विकसित भयो कि एक मात्र दिशा जसको तर्फ उत्तरपूर्वीय क्षेत्रलाई अभिमुख हुनुपर्दछ, उ यो छ कि शेष भारतको साथ राजनीतिक एकीकरण र शेष एसिया, विशेष गरेर पूर्व र दक्षिणपूर्व एसियाको साथ आर्थिक एकीकरणद्वारा नैं विकासको नयाँ मार्ग खुल्नेछ्न् किनभनें शेष भारतबाट आर्थिक एकीकरणको फलस्वरूप कुनै विशेष लाभ प्राप्त भएको छैन। यस नयाँ नीतिको विकासको साथ भारत सरकारले उत्तरपूर्वीय क्षेत्रको विकासको लागि "हेर पूर्व" नीति घोषित गरेको छ। यस नीतिको उल्लेख बाह्य मामलाको मंत्रालयको २००४ को वर्षांत समीक्षामा छ, जसमा भनिएको छ कि: "भारतको हेर पूर्व नीतिलाई अब यूपीए (UPA) सरकार द्वारा नयाँ आयाम दिइएको छं. विशेष गरेर आफ्नो पूर्वीय तर्फ उत्तरपूर्वीय क्षेत्रको लागि, बीआईएमएसटीयसै (BIMSTEC) मी र भारत-एएसइएएन (ASEAN) शिखर वार्ताद्वारा, दुबैको अर्थव्यवस्था र सुरक्षा हितहरूको लागि अनिवार्य रूपबाट जोडदै, अब भारत एएसइएएन (ASEAN) देशहरूको साथ साझेदारी तर्फ विचार गर्दैछ।"^[१५]

असमिया
बिश्नुप्रिया मणिपुरी
बोडो
दिमासा
गारो
नेपाली
कार्बी
खासी
कुकी
मणिपूर्ण
मिजो
नागा
रभा
राजबोंगशी
तिवा
त्रिपुरी
बङ्गाली

↑ उत्तर पूर्व परिषद Archived 2012-04-15 at the Wayback Machine.
↑ नर्थ ईस्टर्न डेवलपमाट फाइनहरूस कर्पोरेशन लिमिटेड. Archived 2012-03-25 at the Wayback Machine.
↑ पूर्वोत्तर क्षेत्रको विकासका मंत्रालय
↑ पूर्वोत्तर निगरानी Archived 2007-05-04 at the Wayback Machine. बाट पूर्वोत्तर क्षेत्रको विकास मंत्रालय Archived 2011-07-19 at the Wayback Machine.
↑ वर्गीज, वी. जी. (2001) अनफिनिश्ड बिजनिस यी द नर्थ ईस्ट: पौइंटर्स टुवर्ड्स रिस्ट्रक्चरिंग एन्ड रिसर्जेन्स , सातौँ कमल कुमारी स्मारक व्याख्यान, गुवाहाटी
↑ बरुआ, संजीब (2004), बिटवीन साऊथ एन्ड साऊथईस्ट एसिया नर्थईस्ट इन्डिया एन्ड लुक ईस्ट पलिसी , सेनिसियस पेपर 4, गुवाहाटी
↑ सातौँ कमल कुमारी स्मारक व्याख्यान Archived 2006-05-25 at the Wayback Machine..
↑ खन्ना, सुशील: (2005) आर्थिक अवसर वा जारी ठहराव संगोष्ठी, जून 2005.
↑ त्रिपुराको नैशनल लिब्रेशन फ्रंट - दक्षिण एशियली आतंकवाद पोर्टल
↑ नैशनल डेमोक्रेटिक फ्रंट अफ बोडोल्यान्ड (एनडीऍफबी (NDFB)) - असमको आतंकवादी समूह - दक्षिण एसिया आतंकवाद पोर्टल
↑ नैशनल सोशलिस्ट कौंसिल अफ नागाल्यान्ड - खपलंग - दक्षिण एसिया आतंकवाद पोर्टल
↑ संजीब बरुआ (2001) जनरल्स एस गवर्नर्स: डी खुट्टा्लेल पलीटिकल सिस्टम अफ नर्थईस्ट इन्डिया Archived 2009-07-03 at the Wayback Machine., २४ अप्रिल २००९ लाई पुनःप्राप्त
↑ सचदेवा, गुलशन. पूर्वोत्तरको अर्थव्यवस्था: नीति, वर्तमान शर्तहरू र भविष्यको सम्भावनाहरू. नयाँ दिल्ली: कोणार्क प्रकाशक, 2000, पृष्ठ. 145.
↑ थोंग्खोलाल होकिप, "भारतको पूर्वोत्तर नीति: निरंतरता र बदलाव" http://www.freewebs.com/roberthaokip/articles/India's_Northeast_Policy_Continuity_and_Change.pdf
↑ इयर एन्ड रिव्यू 2004, विदेशी मामलाहरूको मंत्रालय, भारत सरकार. नयाँ दिल्ली.