Otsailaren 8

Otsailaren 8a gregoriotar egutegiaren urteko hogeita hemeretzigarren eguna da. 326 egun falta dira urtea amaitzeko, 327 egun bisurteetan.

Daturen bat falta bada, urtearen lotura jarraitu han sartzeko.

• 1980 – ETAk Angel Aztuy Rodriguez polizia nazionala hil zuen Oñatin, eta Miguel Rodriguez Fuentes militarra Pasaian.
• 1984 – Bixente Perurena "Bixen" eta Angel Gurmindo Lizarraga "Stein" Hendaian GALek hil zituzten metralleta tiroz.
• 1986 – Batxoki taberna metrallatuta. Frederic Haramboure, José Cau, Juan Luis Zabaleta Elosegi eta Karmen Otegi zaurituta.
• 2003 – ETAk Joseba Pagazaurtundua hil zuen, Andoaingo udaltzain burua.
• 2008 –
  • ETAk Bergarako epaitegian jarritako lehergailu batek eztanda egin zuen.
  • Baltasar Garzon epaileak EHAK eta EAE-ANV alderdien jarduerak etetea agindu zuen. Espainiako Auzitegi Gorenak, berriz, hauteskundetan parte-hartzea debekatu zien, baina ez zituen jarduerak eten.
• 2009 – Espainiako Auzitegi Gorenak Askatasunaren eta D3Mren hautagaitzak bertan behera utzi zituen.

• 1587 – Maria I.a Eskoziakoa hil zuten, bere lehengusina Elisabet I.a Ingalaterrakoaren aurkako azpijokoetan aritzea leporatuta.
• 1692 – AEBetako Salem herriko bi neskato sorginduta zeudela iradoki zuen mediku batek, sarraski bati hasiera emanez. Ehunka pertsona atxilotu zituzten beste pertsonen salaketetan bakarrik oinarrituta. Hemeretzi lagun urkatu zituzten, gehienak emakumeak.
• 1725 – Katalina I.a Errusiakoa ofizialki tsaritsa izendatu zuen Petri Handia senarrak.
• 1762 – Katalina II.a Errusiakoaren agintaldia hasi zen.
• 1937 – Malaga-Almeria errepideko sarraskia.
• 1942 – II. Mundu Gerraren baitan, Japoniak Singapur inbaditu zuen.
• 1943 – Naziek Lepa Radić gazte emakume partisano jugoslaviarra atxilotu zuten. Handik hiru egunetara zintzilikatu zuten, 17 urte zituela.
• 1948 – Ipar Korean Koreako Herri Armada osatu zen.
• 1950 – Stasi, Alemaniako Errepublika Demokatikoko polizia sekretua, sortu zen.
• 1962 – Zortzi lagun hil zituen Parisen Frantziako Poliziak, Aljeriako gerraren aurkako manifestazio batean.
• 1968 – AEBetako Orangeburgen poliziak tiroka 27 zauritu eta hiru hildako eragin zituen. Arraza segregazioaren aurka protestan ari ziren 200 bat laguni eraso egin zioten tiroka poliziak.
• 1971 – NASDAQ merkatuaren lehen jardunaldia izan zen.
• 1989 – Boeing 707 hegazkin batek Azoreetan izandako istripuan 144 lagun hil ziren.
• 2020 – 2020ko Irlandako Errepublikako Hauteskunde Orokorrak: Sinn Féin alderdia bozken %24,5ekin garaile.

• 1968 – Planet of the Apes ("Simioen Planeta") filma estreinatu zen, Charlton Heston eta Roddy McDowall aktoreek antzeztu zutelarik.
• 1976 – Taxi Driver ("Taxi Gidaria") filma estreinatu zen, Martin Scorsesek zuzendu eta Robert De Niro, Jodie Foster, Albert Brooks, Harvey Keitel, Leonard Harris, Peter Boyle eta Cybill Shepherd aktoreek antzeztu zutelarik.
• 1980 – American Gigolo ("Amerikar Gigoloa") filma estreinatu zen, Paul Schraderek zuzendu eta Richard Gere, Lauren Hutton, Hector Elizondo, Nina Van Pallandt eta Bill Duke aktoreek antzeztu zutelarik.
• 1991 – Sleeping with the Enemy ("Etsaiarekin Lo Eginez") filma estreinatu zen, Joseph Rubenek zuzendu eta Julia Roberts, Patrick Bergin eta Kevin Anderson aktoreek antzeztu zuten.

• 1772 – Juan Jabat, nafar militar eta politikaria (h. 1825).
• 1885 – Juan Abando Urrejola, euskal idazlea (h. 1946).
• 1895 – Juan Otazua, bizkaitar apaiz trinitarioa (h. 1937).
• 1901 – Juan Martínez Gutiérrez, Txiletar arkitektoa, Bilbon (h. 1976).
• 1907 – Arturo Sáenz de la Calzada, arabar arkitektoa (h. 2003).
• 1911 - María Abrisqueta de Zulueta, gipuzkoar idazle eta pedagogoa, Espainian eta Kuban Gidaritzaren sortzailetzat hartua (h. 1992).
• 1912 – Benito Pérez Jauregi, gipuzkoar futbolaria (h. 1959).
• 1914 – Antonio Vega de Seoane Barroso, gipuzkoar enpresaburu eta ingeniaria, Donostiako alkatea (h. 1988).
• 1924 – Pedro Apellaniz, euskal atleta, xabalina jaurtiketan aditua (h. 2013).
• 1926 – Antonio Oliden, gipuzkoar arraunlaria, Kontxako 11 Bandera irabazitakoa (h. 2023).
• 1939 – Ione Dorronsoro, gipuzkoar politikari ohia.
• 1941 – Jabier Pikabea, gipuzkoar euskaltzale, idazle eta abeslaria.
• 1946 – Maria McBane, 1965eko maiatzean Playboy aldizkarirako posatu zen eusko-estatubatuar modelo eta aktorea.
• 1955 – Juan Garzia, gipuzkoar idazlea, euskalaria eta itzultzailea.
• 1958 – Antonio Garamendi, bizkaitar enpresaria.
• 1960 – Aingeru Epaltza, euskal idazle eta itzultzailea.
• 1962 – Eloy Suárez, PPko espainiar politikaria, Tuteran.
• 1963 – Yolanda Mendiola, euskal telebista-aurkezlea.
• 1968 – Miren Gojenola, bizkaitar aktorea.
• 1975 – Gorka García, gipuzkoar futbolari ohia.
• 1976 – Eva Mirones, gipuzkoar arraunlaria.
• 1978 – Josu Silloniz, bizkaitar txirrindulari ohia.
• 1982 - Miren Echeveste, gipuzkoar itzultzaile eta politikaria.
• 1987 – Xabier Perurena, nafar aktorea.
• 1990 – Uxoa Iñurrieta, gipuzkoar itzultzailea, hizkuntzalari konputazionala eta irakaslea.
• 1992 – Ander Capa, bizkaitar futbolaria.
• 2001 –
  • Unai Buján, bizkaitar futbolaria.
  • Beñat Prados, nafar futbolaria.

• 412 – Proklo, Antzinaro Berantiarreko filosofoa (h. 485).
• 1291 – Alfontso IV.a Portugalgoa, Portugalgo erregea (h. 1375).
• 1404 – Konstantino XI.a, azken bizantziar enperadorea (h. 1453).
• 1577 – Robert Burton, ingeles idazlea (h. 1640).
• 1591 – Guercino, italiar margolaria (h. 1666).
• 1612 – Samuel Butler, ingeles olerkaria (h. 1680).
• 1700 – Daniel Bernoulli, holandar-suitzar matematikari eta fisikaria (h. 1782).
• 1727 – Jean André Deluc, suitzar geologoa, meteorologoa eta fisikaria (h. 1817).
• 1741 – André Grétry, liejar musikagilea (h. 1813).
• 1762 - Gia Long, Nguyễn dinastiaren sortzaile eta lehen enperadorea (h. 1820).
• 1796 – Barthélemy Prosper Enfantin, frantziar ingeniaria (h. 1864).
• 1805 – Louis Auguste Blanqui, sozialismoaren teorialari eta iraultzaile frantsesa (h. 1881).
• 1810 – Éliphas Lévi, frantziar idazlea (h. 1875).
• 1819 – John Ruskin, britainiar idazlea (h. 1900).
• 1820 – William Tecumseh Sherman, estatubatuar militarra, hezitzailea eta idazlea (h. 1891).
• 1822 – Maxime Du Camp, frantziar idazle eta argazkilaria (h. 1894).
• 1828 –
  • Jules Verne, frantziar idazlea (h. 1905).
  • Antonio Canovas del Castillo, espainiar politikaria (h. 1897).
• 1834 – Dmitri Mendeleiev, errusiar kimikari eta asmatzailea, taula periodikoaren lehen bertsioaren asmatzailea (h. 1907).
• 1835 – Eduardo Pondal, Galegoz eta gaztelaniaz idatzi zuen galiziar idazlea (h. 1917).
• 1845 – Francis Ysidro Edgeworth, irlandar ekonomialaria (h. 1926).
• 1850 – Kate Chopin, estatubatuar idazlea (h. 1904).
• 1866 – Léon Bakst, errusiar margolari eta eszenatokien eta jantzien diseinatzailea (h. 1924).
• 1868 – Walter Rothschild (Rothschildeko II. baroia), britainiar bankari, politikari eta zoologoa (h. 1937).
• 1876 – Paula Modersohn-Becker, alemaniar margolaria (h. 1907).
• 1878 – Martin Buber, Austrian jaiotako filosofo judua (h. 1965).
• 1879 – Maud Slye, estatubatuar patologoa, ikertzailea eta poeta, minbiziaren ikertzaile aitzindaria (h. 1954).
• 1880 – Franz Marc, alemaniar margolaria eta marrazlea, alemaniako espresionismoko artista garrantzitsua (h. 1916).
• 1883 – Joseph Schumpeter, austriar ekonomialaria (h. 1950).
• 1884 – Snowy Baker, australiar kirolari eta aktorea (h. 1953).
• 1885 – Henri Laurens, frantziar eskultore eta ilustratzailea (h. 1954).
• 1888 –
  • Edith Evans, britainiar aktorea, ibilbide luze eta oparoduna (h. 1976).
  • Giuseppe Ungaretti, italiar olerkaria (h. 1970).
• 1890 – Claro M. Recto, filipinar politikaria (h. 1960).
• 1894 – King Vidor, estatubatuar zinema zuzendaria (h. 1982).
• 1903 –
  • Greta Keller, austriar abeslari eta aktorea (h. 1977).
  • Tunku Abdul Rahman, Malaysiako aurreneko lehen ministroa (h. 1990).
• 1904 – Lilian Harrison, argentinar igerilaria, Rio de la Plata igerian zeharkatu zuen lehen pertsona (h. 1993).
• 1906 – Henry Roth, estatubatuar eleberrigilea (h. 1995).
• 1907 – Elena Martín Vivaldi, granadar poeta, idazlea eta liburuzaina, Espainiako XX. mendeko ahots liriko garbienetakoa (h. 1998).
• 1908 – Rafael Lapesa, espainiar idazle eta hizkuntzalaria (h. 2001).
• 1911 – Elizabeth Bishop, estatubatuar poeta (h. 1975).
• 1915 – Takeshi Kamo, japoniar futbolaria (h. 2004).
• 1918 – Enrique Tierno Galván, espainiar politikari, soziologo, jurista eta entsegugilea (h. 1986).
• 1921 – Lana Turner, estatubatuar aktorea (h. 1995).
• 1924 – Khamtai Siphandon, Laosko presidentea.
• 1925 – Jack Lemmon, estatubatuar aktorea, bere belaunaldiko sarituenetakoa (h. 2001).
• 1931 – James Dean, estatubatuar aktorea (h. 1955).
• 1932 –
  • Horst Eckel, alemaniar futbolaria (h. 2021).
  • John Williams, estatubatuar musikagilea eta orkestra zuzendaria, zinemako historiaren soinu-banda ospetsuenetakoen konposatzailea.
• 1933 –
  • Gérard Vergnaud, frantziar matematikari eta psikologoa (h. 2021).
  • Kiichirō Furukawa, japoniar astronomoa (h. 2016).
  • Hiroki Kosai, japoniar astronomoa.
• 1935 – Luis María Anson, espainiar kazetari eta idazlea.
• 1936 – Ro Jai-bong, Hego Koreako lehen ministroa (h. 2024).
• 1939 – Egon Zimmermann, austriar eskiatzailea (h. 2019).
• 1941 –
  • Irma Kukkasjärvi, finlandiar ehungintzako artista eta diseinatzailea (h. 2011).
  • Nick Nolte, estatubatuar aktorea.
• 1943 – Valerie Thomas, estatubatuar matematikari, fisikari eta informatikari eta datu-analista.
• 1944 – Sebastião Salgado, brasildar argazkilaria, zuri-beltzeko argazkilaritzaren maisutzat hartua.
• 1945 – Kinza Clodumar, Nauruko presidentea (h. 2021).
• 1953 – Mary Steenburgen, estatubatuar aktore eta abeslaria.
• 1955 – John Grisham, estatubatuar idazlea.
• 1957 – Olga Gavrilova, sobietar atleta, xabalina jaurtiketan aditua (h. 2022).
• 1958 – Marina Silva, brasildar politikaria, ekologista eta hezitzailea.
• 1959 – Mauricio Macri, Argentinako presidentea.
• 1960 –
  • Benigno Aquino III.a, Filipinetako presidentea (h. 2021).
  • Alfred Gusenbauer, Austriako kantzilerra.
• 1966 – Hristo Stoichkov, bulgariar futbolari ohia, bere belaunaldiko futbolari hoberenetakoa eta Bulgariako inoizko hoberenetakoa.
• 1968 – Gary Coleman, estatubatuar aktorea (h. 2010).
• 1971 –
  • Maura Healey, estatubatuar abokatua eta politikaria.
  • Marina de Van, frantziar zinema aktore eta zuzendaria.
• 1974 – Seth Green, estatubatuar aktore eta telebista-ekoizlea.
• 1975 – Rusudan Gotsiridze, georgiar apezpiku baptista.
• 1977 – Daniel Sanabria, paraguaiar futbolari ohia.
• 1982 – Gabriel Rufián, kataluniar ekintzaile eta politikari ezkertiarra.
• 1983 – Olga Syahputra, indonesiar aktore, umorista eta abeslaria (h. 2015).
• 1987 – Javi Garcia, espainiar futbolaria.
• 1990 – Emily Scarratt, ingeles errugbilaria.
• 1991 – Genzebe Dibaba, distantzia ertaineko eta luzeko korrikalari etiopiarra.
• 1993 – Shelby Houlihan, estatubatuar atleta, distantzia ertain eta luzeetan aditua.
• 1994 – Molly Burke, kanadar youtuber eta aktibista.

• 1661 – Martin Otxoa de Kapanaga, bizkaitar idazlea.
• 1681 – Joan Oltze, baxenafar apaiza, Baionako apezpikua izandakoa (j. c. 1605).
• 1727 – Domingo Akasuso, bizkaitar militar eta ekintzailea, Buenos Airesen (j. 1658/59).
• 1799 – Luis Urbina, arabar militarra, Madrilen (j. 1721).
• 1872 – Eugenio Abiraneta, euskal herritar politikaria (j. 1792).
• 1935 – Jenaro Larratxe, nafar enpresaburu eta politikaria, Euskeraren Adiskideak elkarte euskaltzalearen presidente eta sortzailea (j. 1870)
• 2003 – Joseba Pagazaurtundua, Andoaingo Udaltzaingoaren burua, ETAk eraila (j. 1957).
• 2012 – Jose Luis Akarregi, esku huskako euskal pilotaria (j. 1923).
• 2015 – María Josefa Uharte, nafar arte bildumagile eta filantropoa (j. 1927).
• 2022 – Javier Berasaluze Markiegi, gipuzkoar futbolaria (j. 1931).

• 1204 –
  • Alexio IV.a Angelo, Bizantziar enperadorea (j. c. 1182).
  • Nikolas Kanabos, Bizantziar enperadorea.
• 1265 – Hulagu Khan, agintari mongola.
• 1587 – Maria Estuardo, Eskoziako erregina (j. 1542).
• 1691 – Carlo Rainaldi, italiar arkitekto barrokoa (j. 1611).
• 1709 – Giuseppe Torelli, italiar musikagilea eta biolin-jotzailea (j. 1658).
• 1723 – Ilona eta Judit Gófitz, hungariar biki siamdarrak (j. 1701).
• 1725 – Petri I.a Errusiakoa, Errusiako tsarra eta Errusiako enperadorea (j. 1672).
• 1749 – Jan van Huysum, herbeheretar margolaria (j. 1682).
• 1796 – John Sibthorp, ingeles zientzialari eta naturalista (j. 1758).
• 1835 –
  • Guillaume Dupuytren, frantziar kirurgialaria eta anatomista (j. 1777).
  • Pauline de Lézardière, frantziar historialaria (j. 1754).
• 1849 – France Prešeren, Esloveniako poeta erromantiko handiena (j. 1800).
• 1860 – Carl Edvard Rotwitt, Danimarkako lehen ministroa (j. 1812).
• 1871 – Moritz von Schwind, austriar margolaria (j. 1804).
• 1874 – David Friedrich Strauss, alemaniar filosofo eta teologoa (j. 1808).
• 1909 –
  • Catulle Mendès, frantziar idazlea (j. 1841).
  • Giacinto Morera, italiar matematikaria eta fisikaria, analisi konplexuan aditua (j. 1856).
• 1910 –
  • Carolina de Cepeda, galiziar soprano dramatikoa, mendearen bigarren erdian bere generoko onenetakotzat hartua (j. 1847).
  • Hans Jæger, norvegiar idazlea (j. 1854).
• 1911 – Joaquín Costa, espainiar idazle, politikari, legegizon, ekonomialari eta historialaria (j. 1846).
• 1914 – Josefa Teixidor i Torres, kataluniar margolaria (j. 1865).
• 1918 – Louis Renault, frantziar legegilea eta hezitzailea, 1907ko Bakearen Nobel Saria (j. 1843).
• 1921 – Piotr Kropotkin, errusiar geografoa eta politika arloko pentsalaria, mugimendu anarkistaren teoriko garrantzitsuenetakotzat hartua (j. 1842).
• 1923 – Lilli Suburg, estoniar kazetari, idazle eta feminista (j. 1841).
• 1926 – William Bateson, ingeles biologoa (j. 1861).
• 1935 – Max Liebermann, alemaniar margolaria (j. 1847).
• 1936 – Charles Curtis, AEBetako 31. presidenteordea (j. 1860).
• 1942 – Fritz Todt, alemaniar jenerala eta arkitektoa (j. 1891).
• 1943 – Lepa Radić, serbiar jatorriko jugoslaviar partisanoa (j. 1925).
• 1947 – Josefina Bakhita, sudandar-italiar moja (j. 1868).
• 1951 – Fritz Thyssen, alemaniar enpresaburua (j. 1873).
• 1957 –
  • Walther Bothe, alemaniar fisikaria, 1954ko Fisikako Nobel Saria (j. 1891).
  • John von Neumann, estatubatuar matematikaria (j. 1903).
• 1960 – J. L. Austin, ingeles filosofoa (j. 1911).
• 1962 – Eugeniusz Frankowski, poloniar arkeologoa, etnografoa, iberista, euskalaria eta museologoa (j. 1884).
• 1964 – Ernst Kretschmer, alemaniar psikiatra (j. 1888).
• 1975 – Robert Robinson, ingeles kimikaria, 1947ko Kimikako Nobel Saria (j. 1886).
• 1979 – Nikolai Semionovitx Tikhonov, errusiar idazlea, sobietar poeta nagusietako bat (j. 1896).
• 1987 – Bronisława Wajs, poloniar poeta eta abeslari ijitoa (j. 1908).
• 1990 – Georges de Mestral, velcroaren asmatzailea (j. 1907).
• 1993 –
  • Eliot Janeway, Estatu Batuetako ekonomista politiko garrantzitsuenetako bat (j. 1913).
  • Ismael Quiles, espainiar filosofoa (j. 1906).
• 1998 –
  • Halldór Laxness, islandiar idazlea, 1955eko Literaturako Nobel Saria (j. 1902).
  • Enoch Powell, britainiar politikari eta idazlea (j. 1912).
• 1999 –
  • Iris Murdoch, irlandar idazlea eta filosofoa (j. 1919).
  • Luis Sánchez Polack, Tip, espainiar umorista eta antzezlea (j. 1926).
• 2000 – Felicidad Duce, kataluniar jostuna, metodo baten sortzailea eta erreferentea moda diseinuan (j. 1908).
• 2002 – Ong Teng Cheong, Singapurreko presidentea (j. 1936).
• 2005 –
  • Jimmy Smith, estatubatuar jazz-jotzailea (j. 1925 edo 1928).
  • Javier Tusell, kataluniar historialari eta politikaria (j. 1945).
• 2006 – Jean-Robert Ipoustéguy, frantziar pintore eta eskultorea (j. 1920).
• 2007 – Anna Nicole Smith, estatubatuar modelo eta aktorea, Playboy aldizkariko playmate ezagunenetakoa (j. 1967).
• 2010 – Jimmie Heuga, euskal jatorriko estatubatuar eskiatzailea (j. 1943).
• 2012 – Luis Alberto Spinetta, argentinar rock musikagile, abeslari, gitarrista eta poeta (j. 1950).
• 2014 – Nancy Holt, estatubatuar artista (j. 1938).
• 2016 – Violette Verdy, frantziar dantzari, koreografo, irakasle, zuzendari eta idazlea (j. 1933).
• 2017 –
  • Peter Mansfield, britaniar fisikaria, 2003ko Medikuntzako Nobel Saria (j. 1933).
  • José Luis Pérez de Arteaga, espainiar irrati esataria, musika kritikaria eta musikologoa (j. 1950).
• 2019 – Robert Ryman, estatubatuar margolaria (j. 1930).
• 2020 – Carlos Rojas, kataluniar idazle eta unibertsitate-irakaslea (j. 1928).
• 2021 – Jean-Claude Carrière, frantziar eleberrigile, gidoigile eta aktorea (j. 1931).
• 2022 – Luc Montagnier, frantziar mikrobiologoa, birologia arloan nabarmendua, 2008ko Medikuntzako Nobel Saria (j. 1932).
• 2023 –
  • Burt Bacharach, estatubatuar musikagile, abesti egile, musika ekoizle eta piano-jotzailea (j. 1928).
  • Miroslav Blažević, kroaziar futbolari eta entrenatzailea (j. 1935).
  • Ivan Silaiev, SESBeko lehen ministroa (j. 1930).
  • Branka Veselinović, serbiar aktorea, 80 urtetik gorako aktore ibilbideduna (j. 1918).
• 2024 –
  • Virginia Beavert, estatubatuar hizkuntzalaria (j. 1921).
  • Charlotte Froese Fischer, kanadar-estatubatuar matematikari eta informatikaria (j. 1929).

• Sehaska egutegiko izendegia: Xantiana eta Ustaritz/Ustaritze.