پروتاکتینیم


مشارکت‌کنندگان پروژهٔ ویکی‌مدیا

Article Images

پروتاکتینیم

یکی از عنصرهای جدول تناوبی عنصرها

پروتاکتینیوم عنصر ۹۱ با معادل انگلیسی Protactinium و نماد: Pa است.

پروتاکتینیم، 91Pa
پروتاکتینیم
تلفظ ​(PROH-tak-TIN-ee-əm)
ظاهردرخشان, نقره‌ای
جرم اتمی استاندارد (Ar، استاندارد)۲۳۱٫۰۳۵۸۸(۱)[۱]
پروتاکتینیم در جدول تناوبی

Element 1: هیدروژن (H), Other non-metal

Element 2: هلیوم (He), Noble gas

Element 3: لیتیم (Li), Alkali metal

Element 4: برلیم (Be), Alkaline earth metal

Element 5: بور (B), Metalloid

Element 6: کربن (C), Other non-metal

Element 7: نیتروژن (N), Halogen

Element 8: اکسیژن (O), Halogen

Element 9: فلوئور (F), Halogen

Element 10: نئون (Ne), Noble gas

Element 11: سدیم (Na), Alkali metal

Element 12: منیزیم (Mg), Alkaline earth metal

Element 13: آلومینیم (Al), Other metal

Element 14: سیلسیم (Si), Metalloid

Element 15: فسفر (P), Other non-metal

Element 16: گوگرد (S), Other non-metal

Element 17: کلر (Cl), Halogen

Element 18: آرگون (Ar), Noble gas

Element 19: پتاسیم (K), Alkali metal

Element 20: کلسیم (Ca), Alkaline earth metal

Element 21: اسکاندیم (Sc), Transition metal

Element 22: تیتانیم (Ti), Transition metal

Element 23: وانادیم (V), Transition metal

Element 24: کروم (Cr), Transition metal

Element 25: منگنز (Mn), Transition metal

Element 26: آهن (Fe), Transition metal

Element 27: کبالت (Co), Transition metal

Element 28: نیکل (Ni), Transition metal

Element 29: مس (Cu), Transition metal

Element 30: روی (Zn), Other metal

Element 31: گالیم (Ga), Other metal

Element 32: ژرمانیم (Ge), Metalloid

Element 33: آرسنیک (As), Metalloid

Element 34: سلنیم (Se), Other non-metal

Element 35: برم (Br), Halogen

Element 36: کریپتون (Kr), Noble gas

Element 37: روبیدیم (Rb), Alkali metal

Element 38: استرانسیم (Sr), Alkaline earth metal

Element 39: ایتریم (Y), Transition metal

Element 40: زیرکونیم (Zr), Transition metal

Element 41: نیوبیم (Nb), Transition metal

Element 42: مولیبدن (Mo), Transition metal

Element 43: تکنسیم (Tc), Transition metal

Element 44: روتنیم (Ru), Transition metal

Element 45: رودیم (Rh), Transition metal

Element 46: پالادیم (Pd), Transition metal

Element 47: نقره (Ag), Transition metal

Element 48: کادمیم (Cd), Other metal

Element 49: ایندیم (In), Other metal

Element 50: قلع (Sn), Other metal

Element 51: آنتیموان (Sb), Metalloid

Element 52: تلوریم (Te), Metalloid

Element 53: ید (I), Halogen

Element 54: زنون (Xe), Noble gas

Element 55: سزیم (Cs), Alkali metal

Element 56: باریم (Ba), Alkaline earth metal

Element 57: لانتان (La), Lanthanoid

Element 58: سریم (Ce), Lanthanoid

Element 59: پرازئودیمیم (Pr), Lanthanoid

Element 60: نئودیمیم (Nd), Lanthanoid

Element 61: پرومتیم (Pm), Lanthanoid

Element 62: ساماریم (Sm), Lanthanoid

Element 63: اروپیم (Eu), Lanthanoid

Element 64: گادولینیم (Gd), Lanthanoid

Element 65: تربیم (Tb), Lanthanoid

Element 66: دیسپروزیم (Dy), Lanthanoid

Element 67: هولمیم (Ho), Lanthanoid

Element 68: اربیم (Er), Lanthanoid

Element 69: تولیم (Tm), Lanthanoid

Element 70: ایتربیم (Yb), Lanthanoid

Element 71: لوتتیم (Lu), Lanthanoid

Element 72: هافنیم (Hf), Transition metal

Element 73: تانتال (Ta), Transition metal

Element 74: تنگستن (W), Transition metal

Element 75: رنیم (Re), Transition metal

Element 76: اوسمیم (Os), Transition metal

Element 77: ایریدیم (Ir), Transition metal

Element 78: پلاتین (Pt), Transition metal

Element 79: طلا (Au), Transition metal

Element 80: جیوه (Hg), Other metal

Element 81: تالیم (Tl), Other metal

Element 82: سرب (Pb), Other metal

Element 83: بیسموت (Bi), Other metal

Element 84: پولونیم (Po), Other metal

Element 85: آستاتین (At), Metalloid

Element 86: رادون (Rn), Noble gas

Element 87: فرانسیم (Fr), Alkali metal

Element 88: رادیم (Ra), Alkaline earth metal

Element 89: آکتینیم (Ac), Actinoid

Element 90: توریم (Th), Actinoid

Element 91: پروتاکتینیم (Pa), Actinoid

Element 92: اورانیم (U), Actinoid

Element 93: نپتونیم (Np), Actinoid

Element 94: پلوتونیم (Pu), Actinoid

Element 95: امریسیم (Am), Actinoid

Element 96: کوریم (Cm), Actinoid

Element 97: برکلیم (Bk), Actinoid

Element 98: کالیفرنیم (Cf), Actinoid

Element 99: اینشتینیم (Es), Actinoid

Element 100: فرمیم (Fm), Actinoid

Element 101: مندلیفیم (Md), Actinoid

Element 102: نوبلیم (No), Actinoid

Element 103: لارنسیم (Lr), Actinoid

Element 104: رادرفوردیم (Rf), Transition metal

Element 105: دوبنیم (Db), Transition metal

Element 106: سیبورگیم (Sg), Transition metal

Element 107: بوهریم (Bh), Transition metal

Element 108: هاسیم (Hs), Transition metal

Element 109: مایتنریم (Mt)

Element 110: دارمشتادیم (Ds)

Element 111: رونتگنیم (Rg)

Element 112: کوپرنیسیم (Cn), Other metal

Element 113: نیهونیم (Nh)

Element 114: فلروویم (Fl)

Element 115: مسکوویم (Mc)

Element 116: لیورموریم (Lv)

Element 117: تنسین (Ts)

Element 118: اوگانسون (Og)

 Pr
↑
Pa
↓
(Uqu)
توریم ← پروتاکتینیم → اورانیوم
عدد اتمی (Z)91
گروهn/a
دورهدوره 7
بلوکبلوک-f
دسته Actinide
آرایش الکترونی[Rn] 5f2 6d1 7s2
2, 8, 18, 32, 20, 9, 2
ویژگی‌های فیزیکی
فاز در STPجامد
نقطه ذوب1841 K ​(1568 °C, ​2854 °F)
نقطه جوش? 4300 K ​(? 4027 °C, ​? 7280 °F)
چگالی (near r.t.)15.37 g/cm3
حرارت همجوشی12.34 kJ/mol
آنتالپی تبخیر 481 kJ/mol
ویژگی‌های اتمی
عدد اکسایش+2, +3, +4, +5 (a weakly basic اکسید)
الکترونگاتیویمقیاس پائولینگ: 1.5
انرژی یونش
  • 1st: 568 kJ/mol
شعاع اتمیempirical: 163 pm
شعاع کووالانسی pm 200
Color lines in a spectral range
خط طیف نوری پروتاکتینیم
دیگر ویژگی ها
ساختار بلوری ​tetragonal[۲]

[[پرونده:tetragonal[۲]|frameless|جایگزین=Tetragonal[۲] crystal structure for پروتاکتینیم|ایستاده=0.23]]

رسانندگی گرمایی47 W/(m·K)
رسانش الکتریکی177 n Ω·m (at 0 °C)
رسانش مغناطیسیپارامغناطیس[۳]
شماره ثبت سی‌ای‌اس7440-13-3
ایزوتوپ‌های پروتاکتینیم
ایزوتوپ فراوانی نیمه‌عمر (t۱/۲) حالت فروپاشی محصول
229Pa syn 1.4 d α 5.58 225Ac
230Pa syn 17.4 d ε 1.310 230Th
β− 0.563 230U
231Pa ~100% 32760 y α 5.149 227Ac
232Pa syn 1.31 d β− 0.31 232U
233Pa syn 26.967 d β− 0.571 233U
234mPa ایزوتوپ پرتوزای ناچیز 1.17 min β− 2.29 234U
IT 0.0694 234Pa
234Pa ایزوتوپ پرتوزای ناچیز 6.75 h β− 0.23 234U
| منابع
پروتاکتینیوم در جدول تناوبی

این عنصر رادیو اکتیو به سال ۱۹۱۷ توسط هان و لیزه مایتنر و به‌طور جداگانه در سال ۱۹۱۸ توسط سادی و کرنستون کشف شد. این عنصر را سرچشمه آکتینیم می‌دانند که توسط نشر ذره آلفا تولید می‌شود. ابتدا به پیشنهاد اسفتن مایر و به افتخار مایتنر قرار بود نام آن «لیزونیوم» یا «لیزوتونیوم» نامیده شود.[۴]

پروتاکتینیم یعنی نخستین اکتینیم (نام یونانی protos به معنی اصلی، نخستین است)

جامد بلوری با جلای نقره‌ای، عنصری رادیواکتیو با عدد اتمی ۹۱ عضو سری اکتینید. جرم اتمی ۲۳۱٫۰۳۵۹ ظرفیت‌ها ۴ و ۵ دارای سیزده ایزوتوپ ناپایدار است که دوتای آن به‌طور طبیعی یافت می‌شوند. سخت و سفید است، نقطه ذوب نزدیک ۱۶۰۰ درجه. برای مقاصد تجاری بسیار کمیاب است. با هالوژنٰ‌ها ترکیب‌های مختلفی می‌دهد.

ماده رادیواکتیو به شدت سمی است.

 
کانی اورانینیت حاوی عنصر پروتاکتینیم

پروتاکتینیم در همه کانی‌های اورانیوم یافت می‌شود. حدود ۳۴۰ میلی‌گرم از یک تن استخراج می‌شود. پروتاکتینیم ممکن است با تابش توریم-۲۳۰ ایجاد شود. تصفیه و جداسازی آن به کمک تبادلگر یونی و روش‌های استخراج حلال انجام می‌گیرد. ایزوتوپ طویل العمر آن پروتاکتینیم-۲۳۱ با تابش آلفا تباهی می‌باد و دارای نیم عمری در حدود ۳۳۰۰۰ سال است. پروتاکتینیم ممکن است به صورت فلویورید پروتاکتینیم دی پتاسیم یا اکسید پروتاکتینیم ته‌نشین شود. این فلز را می‌توان به کمک احیای PaF۴ با باریم یا با گرما دادن PaF۴ در خلأ تهیه کرد.

  1. ↑ Meija, J.; et al. (2016). "Atomic weights of the elements 2013 (IUPAC Technical Report)". شیمی محض و کاربردی(نشریه). 88 (3): 265–91. doi:10.1515/pac-2015-0305.
  2. ↑ Donohue, J. (1959). "On the crystal structure of protactinium metal". Acta Crystallographica. 12: 697. doi:10.1107/S0365110X59002031.
  3. ↑ Magnetic susceptibility of the elements and inorganic compounds, in Handbook of Chemistry and Physics 81st edition, CRC press.
  4. ↑ کروپر، ویلیام (۱۳۸۹). فیزیک‌دانان بزرگ از گالیله تا هاوکینگ مجلد دوم. فاطمی. صص. ۴۰۴. شابک ۹۷۸-۹۶۴-۳۱۸-۶۰۸-۱.

کتاب فرهنگ عناصر نوشته سید رضا آقاپور مقدم