Jezioro Karun: Różnice pomiędzy wersjami – Wikipedia, wolna encyklopedia

Linia 1:

{{Jezioro infobox

[[Image:Moeris.gif|thumb|right|]]

|nazwa = Jezioro Karun

'''Jezioro Karun''' (w [[starożytność|starożytności]] ''Moeris'', [[język arabski|ar.]] ''Birkat Qarun'' ) - jezioro w północnym [[Egipt|Egipcie]] w gubernatorstwie [[Fajum]] o powierzchni 233 km².▼

[[ |nazwa oryginalna = {{k|ar:|بحيرة قارون]]}}▼

|inne nazwy =

|grafika = QarunLake.jpg

|opis grafiki = Łodzie nad jeziorem Karun (2003)

|państwo = Egipt

|lokalizacja =

|miasta nadbrzeżne =

|region =

|wysokość lustra =

|wyspy =

|powierzchnia = 233 km²

|max długość =

|max szerokość =

|głębokość średnia =

|głębokość max =

|długość brzegu =

|objętość =

|rodzaj jakości =

|jakość =

|zasolenie =

|rzeki zasilające =

|rzeki wypływające =

|rodzaj =

|współrzędne =

|mapka jeziora = Lago Karun es.png

|opis mapki jeziora = Granice jeziora obecnie (linia ciągła), ok. 3200 r. p.n.e. (niebieski obszar) i w [[Neolit|neolicie]] (linia kropkowana)

|commons = Category:Lake Qarun

}}

▲'''Jezioro Karun''' (w [[starożytność|starożytności]] [[Język starogrecki|stgr.]] Μοῖρις ''Moeris'', [[język{{W arabskijęzyku|ar.]]|بحيرة قارون}} – ''BirkatBuhajrat QarunKarun'' ) -– jezioro w północnym [[Egipt|Egipcie]] w gubernatorstwie [[Fajum]] o powierzchni 233 km². Położone ok. 80 km na południowy zachód od [[Kair]]u. Na jego obszarze i w okolicach utworzono [[Rezerwat jeziora Karun]].

W starożytności często wspominane i opisywane, m.in. przez [[Herodot]]a (2,148 – 149) i [[Diodor Sycylijski|Diodora Sycylijskiego]] (1, 66).

Istnieją rozbieżności co do pochodzenia pierwotnej nazwy jeziora – Moeris:

* Pochodzi od Nimaatre, imienia tronowego [[Amenemhat III|Amenemhata III]]▼

* Wywodzi się od określenia Mewer ([[język egipski|egip.]] [[Wielkie Jeziora]]), poświadczonego jako nazwa miasta nad jeziorem▼

{{fakt|Przez starożytnych uważane za twór sztuczny, faktycznie jest naturalnym zbiornikiem wodnym. Zasolenie wody w jeziorze sugeruje że jest to pozostałość po Morzu Śródziemnym|data=2024-10}}. Na brzegach jeziora w [[neolit|neolicie]] rozwijały się [[kultury fajumskie]]<ref>[[Michel Brézillon|Brézillon M.]], 2001: Encyklopedia kultur pradziejowych. Warszawa: Wyd. Artystyczne i Filmowe, Wyd. Naukowe PWN. ISBN 8322107234</ref>.

▲*Pochodzi od Nimaatre, imienia tronowego [[Amenemhat III|Amenemhata III]]

▲*Wywodzi się od określenia Mewer ([[język egipski|egip.]] Wielkie Jeziora), poświadczonego jako nazwa miasta nad jeziorem

W jegoutrzymaniu utrzymaniujeziora szczególnie zasłużyli się [[Senuseret II]] i [[Amenemhat III]]. Władcy kazałkazali zagospodarować Fajum, która za Starego Państwa była jedynie obszarem bagiennym, obwarować jezioro potężnymi wałami ziemnymi, utworzyć [[Zapora wodna|tamy]], pogłębić i poszerzyć dawny naturalny, zamulony kanał zwany kanałem lub rzeką Józefa (ar. ''[[Bahr YusufJusuf]]''). Praca rozpoczęta za Senusereta została ukończona za jego wnuka Amenemhata. Jezioro zaczęło pełnić rolę [[zbiornik retencyjny|zbiornika retencyjnego]] dla wezbranych wód Nilu i pozwalało nawadniać okoliczne tereny. Sprzyjało to napływowi i osiedlaniu się ludności.▼

Przez starożytnych uważane za twór sztuczny, faktycznie jest naturalnym zbiornikiem wodnym. Powstało 70 000 lat temu na skutek zalania zagłębienia tektonicznego przez wody [[Nil]]u.

Od 2000 lat jezioro ulega skurczeniu, obecnie jego powierzchnia jest przynajmniej dwa razy mniejsza niż pierwotnie. Stolica regionu, [[Fajum (miasto)|Fajum]], niegdyś leżąca nad jeziorem, obecnie znajduje się 20 km od jego brzegu. Wzrósł również stopień zasolenia wód jeziora. Jest nadal wspomagane wodami Nilu przez kanał Józefa. Nad brzegiem jeziora rozwinęło się [[rybołówstwo]] i, coraz ważniejsza dla gospodarki regionu, [[turystyka]].▼

▲W jego utrzymaniu szczególnie zasłużyli się [[Senuseret II]] i [[Amenemhat III]]. Władcy kazał zagospodarować Fajum, która za Starego Państwa była jedynie obszarem bagiennym, obwarować jezioro potężnymi wałami ziemnymi, utworzyć [[Zapora wodna|tamy]], pogłębić i poszerzyć dawny naturalny, zamulony kanał zwany kanałem lub rzeką Józefa (ar. ''Bahr Yusuf''). Praca rozpoczęta za Senusereta została ukończona za jego wnuka Amenemhata. Jezioro zaczęło pełnić rolę zbiornika retencyjnego dla wezbranych wód Nilu i pozwalało nawadniać okoliczne tereny. Sprzyjało to napływowi i osiedlaniu się ludności.

== Przypisy ==

▲Od 2000 lat jezioro ulega skurczeniu, obecnie jego powierzchnia jest przynajmniej dwa razy mniejsza niż pierwotnie. Stolica regionu [[Fajum (miasto)|Fajum]], niegdyś leżąca nad jeziorem, obecnie znajduje się 20 km od jego brzegu. Wzrósł również stopień zasolenia wód jeziora. Jest nadal wspomagane wodami Nilu przez kanał Józefa. Nad brzegiem jeziora rozwinęło się [[rybołówstwo]] i, coraz ważniejsza dla gospodarki regionu, [[turystyka]].

{{Przypisy}}

=== Bibliografia ===

* Grimal N.: „Dzieje starożytnego Egiptu”, PIW, Warszawa 2004, s. 174.

* GrimalJacq NCh.: -„Podróż „Dziejepo starożytnegoEgipcie Egiptu”Faraonów”, PIW[[Świat Książki]], Warszawa 2004, s. 17482–84.

* {{Cytuj |autor = Bogusław Kwiatkowski |tytuł = Poczet faraonów |data = 2002 |isbn = 83-207-1677-2 |miejsce = Warszawa |wydawca = Iskry |s = 263–266 |oclc = 830308044}}

* Jacq Ch. - „Podróż po Egipcie Faraonów”, Świat Książki, Warszawa 2004, s. 82-84.

* Kwiatkowski B. - „Poczet faraonów”, Iskry, Warszawa 2002, s. 263-266, ISBN 83-207-1677-2.

== Linki zewnętrzne ==

* {{Cytuj stronę |url = http://www.touregypt.net/featurestories/lakeqarun.htm |tytuł = Lake Qarun (Birket Qarun) in the Fayoum of Egypt |opublikowany = Tour Egypt |język = en |data dostępu = 2017-01-29}}

* {{Cytuj stronę |url = http://wisdomofnations.com/articles/hawara-the-labyrinth-of-herodotus/ |tytuł = Hawara: The Labyrinth of Herodotus |opublikowany = wisdomofnations.com |archiwum = https://web.archive.org/web/20190107015850/http://wisdomofnations.com/articles/hawara-the-labyrinth-of-herodotus/ |zarchiwizowano = 2019-01-07}}

* [http://www.academia.edu/34598035/Herodotus_lost_pyramids_and_tomb_of_King_Moeris Herodotus lost pyramids and tomb of King Moeris]

{{Kontrola autorytatywna}}

* [http://www.fayoum.gov.eg/fayeng.htm Strona gubernatorstwa Fajum (ang.)]

[[Kategoria:Starożytny Egipt]]

[[Kategoria:Jeziora Egiptuw Egipcie|Karun, Jezioro]]

[[Kategoria:Obszary Ramsar]]

▲[[ar:بحيرة قارون]]

[[ca:Birket Qarun]]

[[cs:Meridové jezero]]

[[de:Qarun-See]]

[[en:Lake Moeris]]

[[es:Moeris]]

[[fr:Lac Moéris]]

[[ru:Меридово озеро]]

[[sv:Birkat al-Qarun]]

[[tr:Karun Gölü]]

[[uk:Мерідове озеро]]