Gazociąg Południowy

Gazociąg Południowy (ang. South Stream) – planowany gazociąg o przepustowości 63 mld m³, który miałby przeciąć Morze Czarne, łącząc wybrzeża Rosji i Bułgarii. Gazprom ma zamiar przesyłać I nitką gaz przez Serbię na Węgry i do Słowenii i Austrii. II nitką ma być przesyłany gaz przez Grecję do Włoch. Gazprom w lutym 2009 roku ogłosił przesunięcie uruchomienia gazociągu na rok 2014 lub 2015^[1], a w październiku 2010 roku na 2018 rok^[2].

Wybudowanie Gazociągu Południowego (oraz Gazociągu Północnego) posłużyłoby Rosji do zmniejszenia jej zależności od państw tranzytowych z Europy Środkowej i Wschodniej (Ukraina, Białoruś, Polska), co sprzyjałoby zwiększeniu asertywności jej polityki energetycznej wobec państw regionu. Zdaniem ekspertów Ośrodka Studiów Wschodnich korzyści ekonomiczne związane z budową gazociągu są wątpliwe^[3]. Całkowite jego koszty wraz z infrastrukturą pomocniczą szacuje się na 25 mld USD^[2].

W marcu 2014 włoska firma Sipem podpisała kontrakt na budowę pierwszej nitki podwodnego odcinka gazociągu, kontrakt na dostawę rur trafił do firm japońskich i rosyjskich^[4].

29.04.2014 austriacki koncern energetyczny OMV podpisał list intencyjny dotyczący budowy austriackiego odcinka gazociągu South Stream^[5].

08.06.2014 Premier Bułgarii Płamen Oreszarski wstrzymał rozpoczęcie budowy bułgarskiego odcinka gazociągu South Stream^[6].

W maju 2016, w trakcie wizyty w Grecji, prezydent Federacji Rosyjskiej podtrzymał zainteresowanie rurociągiem South Stream lub innym rosyjskim łącznikiem, przez Grecję, który jednak mógłby być realizowany dopiero w wypadku powstania sprzyjających okoliczności rynkowych^[7]. Kilka dni wcześniej rozpoczęto budowę greckiego odcinka gazociągu TAP^[8] i ogłoszone podpisanie grecko-bułgarskiego porozumienia o budowie w Aleksandropolis wspólnego terminalu LNG^[9].

20 grudnia 2006 roku, jeszcze przed oficjalnym ogłoszeniem projektu Gazociągu Południowego, zostało podpisane pierwsze porozumienie pomiędzy Rosją i Serbią, Gazprom i serbski państwowy koncern energetyczny Srbijagas ustaliły, iż należy przeprowadzić badania nad możliwościami budowy gazociągu przebiegającego z Bułgarii do Serbii^[10].

23 lipca 2007 roku został ogłoszony projekt Gazociągu Południowego, dyrektor naczelny włoskiego koncernu energetycznego Eni – Paolo Scaroni wraz z wiceprezesem zarządu Gazpromu – Aleksandrem Miedwiediewem podpisali w Rzymie protokół ustaleń dot. konstrukcji gazociągu^[11].

22 listopada 2007 roku Gazprom oraz Eni podpisały w Moskwie porozumienie w sprawie utworzenia spółki mającej przeprowadzić marketingowe i techniczne studia wykonywalności projektu^[12].

18 stycznia 2008 roku zostało podpisane wstępne porozumienie pomiędzy Rosją i Bułgarią na temat udziału Bułgarii w projekcie. Ustalono, że należy utworzyć wspólną firmę, która zajęłaby się budową i obsługą bułgarskiej części gazociągu.

18 stycznia 2008 roku w Szwajcarii została zarejestrowana spółka South Stream AG, której równorzędnymi udziałowcami są Gazprom i Eni^[13].

25 stycznia 2008 roku Rosja i Serbia podpisały porozumienie dot. budowy północnej części Gazociągu Południowego na terytorium Serbii i utworzenia wspólnej firmy mającej za zadanie budowę serbskiego odcinka gazociągu oraz magazynu gazu w pobliżu miejscowości Banatski Dvor^[14][15]. Tego samego dnia Rosja i Węgry porozumiały się w sprawie utworzenia wspólnej firmy mającej zająć się budową i obsługą węgierskiego odcinka gazociągu^[16][17].

29 kwietnia 2008 roku Rosja i Grecja podpisały międzyrządowe porozumienie na temat kooperacji w sprawie konstrukcji i obsługi greckiego odcinka Gazociągu Południowego^[18].

25 lipca 2008 roku porozumienie zostało ratyfikowane przez Bułgarski Parlament^[19].

15 maja 2009 roku w Soczi w obecności ówczesnego premiera Rosji Władimira Putina oraz byłego premiera Włoch Silvia Berlusconiego rosyjski, włoski, bułgarski, serbski oraz grecki koncern gazowy podpisały umowę w sprawie budowy Gazociągu Południowego^[20][21].

6 sierpnia 2009 roku ówczesny premier Rosji Władimir Putin wraz z premierem Turcji Recep Tayyip Erdoğanem podpisali w obecności ówczesnego premiera Włoch Silvia Berlusconiego protokół zezwalający na przeprowadzenie Gazociągu Południowego przez tureckie wody terytorialne^[22].

14 listopada 2009 roku po rozmowach przeprowadzonych przez premiera Słowenii Boruta Pahora i Władimira Putina, rosyjski minister energetyki Sergei Shmatko oraz słoweński minister gospodarki Matej Lahovnik podpisali w Moskwie porozumienie dot. budowy części Gazociągu Południowego przez Słowenię do Północnych Włoch^[23][24].

17 listopada 2009 roku rosyjski Gazprom oraz serbski Srbijagas zgodnie ze wcześniejszym porozumieniem z 2008 r. pomiędzy tymi krajami oficjalnie utworzyli w Bernie w Szwajcarii spółkę South Stream Serbia AG. Firma jest odpowiedzialna za projekt, finansowanie, konstrukcję i obsługę serbskiego odcinka gazociągu^[25].

2 marca 2010 roku rosyjski minister energetyki Sergei Shmatko i chorwacki minister gospodarki, pracy i przedsiębiorczości Djuro Popijac w obecności ówczesnego premiera Rosji Władimira Putina oraz byłej premier Chorwacji Jadranka Kosor podpisali porozumienie o poprowadzeniu Gazociągu Północnego przez Chorwację^[26][27].

19 lipca 2010 Gazprom, Eni oraz Électricité de France opublikowały wspólne obwieszczenie prasowe potwierdzające, że EDF weźmie udział w projekcie^[28].

21 marca 2011 roku Słowenia i Rosja podpisały umowę w sprawie utworzenia wspólnej spółki South Stream Slovenia^[29].

16 września 2011 roku podpisano porozumienie akcjonariuszy pomiędzy Gazpromem, Eni, Électricité de France oraz Wintershall dotyczące utworzenia firmy South Stream Transport AG, mającej zająć się czarnomorskim odcinkiem Gazociągu Północnego^[30]. Firma została zarejestrowana 3 października 2011 roku w Zug w Szwajcarii.

28 grudnia 2011 roku Turcja wydała zezwolenie na przeprowadzenie nitki gazociągu przez tureckie wody terytorialne^[31]

2 listopada 2012 roku podpisano ostateczną decyzję inwestycyjną dla serbskiego odcinka, dla słoweńskiego odcinka 13 listopada 2012, a dla bułgarskiego odcinka 15 listopada 2012 roku^{[32][33][34][35]}. 15 listopada 2012 roku udziałowcy South Stream Transport AG podpisali wiążącą decyzję inwestycyjną dla czarnomorskiej części gazociągu^[32].

7 grudnia 2012 roku odbyła się ceremonia otwarcia budowy w rosyjskiej stacji kompresorowej niedaleko Anapa^[32][36][37].

25 lipca 2013 roku wicepremier Republiki Macedonii Zoran Stavreski podpisał porozumienie w sprawie poprowadzenia odcinka Gazociągu Południowego przez Macedonię^[38].

W marcu i kwietniu 2014 roku umowy konstrukcji pierwszej i drugiej nitki czarnomorskiego odcinka zostały podpisane z Saipem oraz Allseas^[39][40][41].

17 kwietnia 2014 roku w świetle prorosyjskiego konfliktu na Ukrainie Parlament Europejski przyjął niewiążącą rezolucję sprzeciwiającą się Gazociągowi Południowemu i rekomendującą poszukiwania alternatywnych dostawców gazu dla Unii Europejskiej^[42].

29 kwietnia 2014 roku protokół w sprawie realizacji austriackiej części gazociągu został podpisany w Moskwie. Uruchomienie austriackiej sekcji gazociągu jest planowane na styczeń 2018 roku^[40][43].

W kwietniu 2014 roku Rosja złożyła skargę do Światowej Organizacji Handlu przeciwko regulacjom rynku energetycznego Unii Europejskiej, które zostały uchwalone w 2009 roku, twierdząc iż naruszają one międzynarodowe przepisy. Regulacje te zabraniają dostawcom posiadania instalacji tranzytowych takich jak gazociągi, co zmusiłoby Gazprom do umożliwienia postronnym producentom gazu korzystania z Gazociągu Południowego^[44].

W czerwcu 2014 roku Bułgaria tymczasowo zaprzestała prac nad gazociągiem w wyniku postępowania Komisji Europejskiej w sprawie naruszenia europejskich zasad uczciwej konkurencji w zamówieniach publicznych przez Bulgarię^[45].

24 czerwca 2014 roku w dniu wizyty prezydenta Rosji Władimira Putina w Wiedniu zostało podpisane porozumienie pomiędzy austriackim koncernem energetycznym OMV i Gazpromem w sprawie konstrukcji austriackiej części gazociągu^[46][47].

27 maja 2016, w trakcie wizyty w Grecji, prezydent Federacji Rosyjskiej informuje o braku decyzji w sprawie South Stream i faktycznym zamrożeniu projektu.

• Nabucco (gazociąg) – projekt konkurencyjny
• Gazociąg Północny – inny rosyjski projekt
• rosyjsko-ukraiński konflikt gazowy

• Ewa Paszyc, Nord Stream i South Stream nie rozwiążą problemów Gazpromu. osw.waw.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-04-10)]., 28.01.2010, Ośrodek Studiów Wschodnich (zarchiwizowane na web.archive.org)